Dre zegouezh e oan kouezhet war ar pennad-mañ, skrivet gant Gaston Monmousseau, hag adembannet e niverenn 99 (1968) L’Humanité Nouvelle, organ ar PCMLF (Strollad Komunour Marksour-ha-Leninour Frañs). Kavet em eus ar pennad-se kentelius, o vezañ ma ziston da brederioù kement hini a stourm en un aozadur gant ur sell renkadel. Gant ar spi e vo talvoudus da lod ac’hanoc’h ivez… Ar fed embann anezhañ amañ n’eo e nep doare un asant eus preder hollek ar paotr na c’hoazh eus e emzalc’h e-giz rener ar PCF hag ar CGT, dreist-holl e-pad prantad an eil brezel bed, pa chomas-eñ skoaset en despet d’e gargoù uhel e penn al luskad micherour gall.
Doare gallek amañ.
Ar burutellat hag an emvurutellat, hervez an damkaniezh marksour, zo stuzioù un obererezh stourm reizh o vezañ ma lakont war-wel kudenn dielfennadur luskad ar yoc’hoù en he holl arvezioù, stuzioù he diorroadur, dielfennadur displijadur al labourerien en holl stadoù ar c’horvoerezh kevalaour, o c’hoantoù arc’hus ha o stad aozañ a-benn sevel ar stuzioù a raio dezho stagañ gant ar stourm ha trec’hiñ.
Ar burutellat hag an emvurutellat, hervez an damkaniezh marksour, zo stuzioù un obererezh stourm reizh o vezañ m’eo an doare nemetañ a vez da dennañ kentel eus kement arnodad, en ur glask ar fazioù hag ar gwanderioù anezho, en ur zielfennañ anezho a-benn dizoleiñ an abegoù betek tizhout o gwrizioù ha reizhañ anezho.
*
* *
Rankout a reer ober labour vat hag ar burutellat hag an emvurutellat zo an doareoù nemeto da labourat mat.
Ni, stourmerien, hon eus ezhomm ent resis ober kalz a strivoù evit ezteurel gant gerioù simpl ar soñjoù sklaer a denn d’ar c’hemmoù zo war ober dirak hon daoulagad.
Pa zeu ur wirionez war-wel en hor spered e tisoñjomp, peurliesañ, ne oamp ket evit he meizout d’an derc’hent.
Neuze e reomp ar c’hog, e tirollomp da gomz asur, e vezomp souezhet ne vije ket bet komprenet gant an holl d’an hevelep koulz ar pezh omp chomet hep gouzout e-pad hor buhez bet : ober ar beleg bras a reomp.
Pouezus ken-ken eo evit ar stourmer anavout roll ar burutellat hag an emvurutellat. Lakaat a ra anezhañ da ziskenn war an douar. Reiñ a ra dezhañ da gompren ez eo kement araokadenn er soñjoù un disoc’h eus strivoù pad en deus ranket ober eñ e-unan. E sikour a ra da gompren digevatalder diorroadur stourm ar renkadoù ha live politikel ar yoc’hoù, levezon an ideologiezhioù bourc’hiz hag hini ar c’houlzadoù kilstourmer e emskiant al labourerien.
Ar ouiziegezh eus roll ar burutellat hag an emvurutellat a dosta ar stourm ouzh ar yoc’hoù, a redia anezhañ da vezañ digor e spered, da venel amiapl ha difouge, ha n’eo ket tadelour ha brizhouiziek.
Evit anavout mat ha karout ar yoc’hoù e ranker da gentañ en em anavout mat ha derc’hel soñj eus an hent dibunet. An doare nemetañ eo da vont gant o renkad ha da chom hep ober ar beleg bras.
Krediñ a ran a oa ret holl ezteurel splann ar gudenn evit sikour hor c’hamaraded da dremen eus ur burutellat hag un emvurutellat mekanikel ha diemskiant d’ur burutellat ha d’un emvurutellat emskiantek.
Un toullad a gamaraded, evit gwir, a nac’h burutellat hag emvurutellat pe a ‘n em ro d’ur burutellat ha d’un emvurutellat furmel.
En ur vont e donder an dinac’h pe ar brizh burutellat-mañ e tizoloimp bepred, pe ur spered brasonius, pe gloazadennoù emvrud.
Perzh ur beleg bras eo, na fell ket dezhañ e vije ar gaou gantañ, a vev en amzer dremenet, diwar e skiant-prenet, diwar soñjoù bet desket da viken ha, rak-se, a ‘n em vank en ur douellañ ar re all.
An danvezelouriezh dialektik a gelenn e vez pep tra, en natur, e-touez an dud, e luskadoù ar renkadoù hag er gevredigezh sokialour ur produ an eneberezhioù, an tuioù kontrol, da lavaret eo ur stourm pad.
Ur stourm pad eo etre a pezh a c’hano hag ar pezh a yay da get, etre ar pezh ar gan hag ar pezh a ya da get, etre an amzer da zont hag an amzer dremenet.
Preder an den, anezhañ adsked ar vuhez, a zo produ an emgann-mañ.
Da heul e vez adskedet gant ar preder ar gwask doubl a vez lakaet gant an amzer dremenet ha da zont, eus ar pezh a vez treuzkaset hag akuizitet hag eus ar pezh a c’hano hag a gemero ar c’hreñv.
Ar boaz d’ober an dra-mañ, d’en ober er mod-mañ, d’ar c’houlz-mañ, dindan ur framm boas, n’eo netra nemet nerzh an amzer dremenet hag evit mont war-raok gant un hent all, gant doareoù all, e rankomp en em gannañ ha bezañ trec’h war ar boaz.
N’eus boaz mat ebet : bez ez eus doareoù oberiantiz gwelloc’h.
Disoc’h un dro spered stag ouzh ur c’houlz bennak eo ar boaz, tapout krog a ra ennomp abalamour d’an neuz difiñv a vez gant al luskad a vez en-dro deomp, etre kemmoù trumm n’hor boa ket o rakwelet.
Tapet hon eus ar boaz da dennañ war hor c’horn-butun hep soñjal e c’hallfe hol lakaat dihet ha c’hoarvez a ra deomp stourm ouzh ar boaz-mañ pa vezomp gant an dihet. Ha c’hoazh e ampellomp d’antronoz, eus un deiz d’egile, an diviz a rankomp kemer, ken gwriziaouet eo ennomp ar boaz prederiañ hag ober er mod-mañ pe er mod-se.
Ar boaz a gevnia ar preder a denn dezhañ : ar boaz a zeu da vezañ ar pezh a reomp outañ un eil anien.
Tapout a reomp boazioù bureviadek ha prederiañ a reomp evel burevourien. Nerzh an amzer dremenet a gemer ar greñv war egile. E zifenn a reomp diouzh kement hini en disputa. Ennoc’h emañ. Herzel a ra ouzhoc’h da zielfennañ ha da welet sklaer hag ober a reomp ar beleg meur hep deomp en em rentañ kont.
N’eus ken nemet ar burutellat hag an emvurutellat emskiant a ra deomp bezañ gouest da zielfennañ a boazioù a vez ennomp, peseurt anien zo dezho, ha da stourm outo pa viront ouzhomp da vont war-raok.
*
* *
N’omp ket evit ijinañ ar roudoù a zo bet leusket ennomp gant ar vuhezegezh vourc’hiz.
Kemer a rit ar gaoz en ur vodadeg sindikadel pe en ur c’hendalc’h, faziañ a rit war ur sujed bennak, kouezhañ a rit e-kichen, unan bennak a droc’h ho komz evit lavarout deoc’h ez oc’h gaou : un « enebour » eo, ha mard eo unan ne vir ket dezhañ da vezañ ar gwir gantañ a-ziwar ar poent-se. Met partiet oc’h, mont a rit pelloc’h gant ho fazi, p’emoc’h o klask prouiñ n’ed eo ket ur fazi, pe neuze e « tiwiskit » an neb en deus troc’het ho komz : ur gudenn a « emgarantez ».
Mignoned deoc’h, evel-just, a stlak en o daouarn, kontant oc’h, en em lavarout a rit ha lavarout a rit dezho : stanket em eus e c’henoù dezhañ : « brasoni ».
« Stanket » ho peus ar selaouerien aketus ha didu gant ar soñj oc’h gaou ha n’oc’h ket gwall sirius evit ur stourmer : « labour fall ».
Ur c’hamarad a ra ur fazi diwar-goust e gamaraded pe an aozadur, en c’houzout a ra met n’eo ket evit en anzav, ur gudenn a « emgarantez » : « me » dreist pep tra, « en gouzout mat a reoc’h met harpañ a rit anezhañ » : ur gudenn a « vignoniezh bersonel » : ar vignoniezh bersonel dreist pep tra, tu ar wirionez hag an aozadur a zeu war-lerc’h.
Met ar « me » dreist pep tra n’eo ket ken sonn war e zivc’har hag en kred. Raktal e klask kemer harp en-dro dezhañ war e « vignoniezhoù personel » pe war ur « me » all ken trantellek hag eñ ; m’o c’hav e-barzh an aozadur ez eont d’ober ur « c’hlan », ur c’hlan enebet ouzh an aozadur.
Alemañ e klaskont re all e lec’h all, e-maez an aozadur, kavout a reont lod dizale e-touez an enebourien : ar « me » dreist pep tra ne ra mui nemet kerzhet, kabestret m’eo, war-zu ar vourc’hizelezh a vo anvet gantañ gant ar pompad : « kamp ar frankiz ». Talvezout ar ra kement ha treitouriñ e renkad.
Ar vuhezegezh vourc’hiz a dalvez da zigareziñ ha, kuriusat tra, aotren a ra bevañ er vizer ruz, dispriziet, hep na savfe morc’hed, ker ar vuhezegezh vourc’hiz a aotren bevañ er mod-se.
Ar vuhezegezh vourc’hiz a vir ouzhomp da lavarout frank ar pezh a rankfemp lavarout dijen hag hep ar riskl da drubuilhañ e mod ebet hon darempredoù a gamaradegezh.
Ur c’hamarad zo bet fiziet ur garg ennañ. Sirius hag onest eo, ober a ra e seizh gwellañ, met dont a ra anat n’eo ket ar garg diouzh e live hollek. Ur perzh mat a ra diouer dezhañ, dres an hini a vije ret dezhañ bezañ gantañ.
Ma ‘n em vurutella e spurmanto kement-se, ne vo ket dinec’h e c’houstiañs.
Met n’eo ket ken simpl ha se. M’eo diroget ma milgin d’an ilin e vo dizoloet gant ma amezeg aesoc’h eget na vo ganin-me.
Bevañ a reomp en hor c’hroc’hen hag alies mat ne welomp ket sklaer, rankout a rafemp bezañ anaouedek d’ar vignoned a zigor o daoulaged koulz ha d’ar mezeg a gemenn deomp un dañjer.
Ma santan on tapet gant ar grip el lavaran. Ma vez graet an evezhiadenn din ne fuloran ket, ha ma pouezer warnon evit ma rafen war-dro ma c’hleñved ne huchin ket war-lerc’h n’ouzon peseurt gwe d’hor mignoniezh, mont a rin da gousket.
Met mard eo ur stourmer a vank dezhañ ur perzh mat pe un dra all, amañ e teu kudenn an emgarantez, an aon rak feukañ anezhañ, noazañ ouzh an darempredoù mignoniezh.
Evel pa vefe un dizenor chom hep anavezout pep tra, hep bezañ peurvad, hep gouzout pe gallout ober pep tra, e berr gomzoù hep bezañ un hollstourmer.
Evel pa vefe un dizenor koshaat, santout n’omp ket evit ober kement a draoù war un dro ha lakaat ar striv el lec’h ma talvez ar muiañ.
Evit lavarout ar pezh a soñjomp d’hor c’hamarad yaouank pe gozh pe d’unan n’eo nag unan nag egile, ez eomp pell ganti, e troomp tro-dro d’ar gudenn hag a-wezhoù zoken, skuizh ma vezomp o treiñ, e reomp hej dezhañ dizamant an dro-mañ, hep displegadenn, anez e kasfemp anezhañ d’ober e gefridioù.
Gwezhoù zo e ranker diwall a chom hep digalonekaat ar gamaraded n’o deus ket graet ar c’hammed a zisparti ar burutellat diemskiant diouzh ar burutellat emskiant en hevelep koulz ha ni.
Kavout a ra din, an aliesañ, e tiskouez a-walc’h ar reuz-mañ etre kamaraded ur vignoniezh furmel, diwar-c’horre, kendivizadel, ha penaos ez eo un adsked eus darempredoù a fals-sevended bihanvourc’hiz, a gas d’ar pilpouzerezh, da zaspun burutelladennoù, ha da heul da gavout abeg unan en egile, da labennañ, ha noazañ a ra ouzh an darempredoù mignoniezh gwirion a rank bezañ outo etre stourmerien : lavarout frank ha dinec’h ar wirionez, sujañ a-gevret d’ar burutellat ha d’an emvurutellat, a-youl, gant hor ouiziegezh, en digor ha trankilik, evel d’ur gefridiezh ret d’an oberiantiz stourm.
*
* *
Ar stourm etre ar vuhezegezh nevez hag ar vuhezegezh kozh eo ar stourm emaomp gantañ, etre ar pezh a zeu ennomp hag a denn d’an den nevez, hag ar pezh a zo pe a van ennomp hag a denn d’an hiniennegezh bihanvourc’hiz.
Ar gloazadennoù a emgarantez, ar spered brasoni hag ar strizhkredennouriezh e-keñver ar burutellat hag an emvurutellat emskiant zo anezho diskuliadennoù skoueriek ar vuhezegezh hag an hiniennegezh bihanvourc’hiz diazezet war perc’henniezh hiniennel ar pinvidigezhioù hag an araezioù produiñ : ar frankiz hiniennel da gorvoiñ e nesañ, an hinienn dreist pep tra, dieub da gontañ gevier, d’en em zibab diwar-goust nep piv a vije, h.a. …
Burutellat hag emvurutellat emskiant hon emzalc’h hiniennel hag hon oberiantiz stourm zo ar gwint ma vo treuzfurmet drezi an emskiant bourc’hiz e emskiant dispac’hel.
Ar vuhezegezh a aotren ac’hanomp da lakaat par-ouzh-par hor prederioù hag hon oberoù hervez pennaennoù nevez zo diazezet war pennaennoù ur gevredigezh nevez, war pennaennoù ur gevredigezh hep renkad sokial, war keñverioù produiñ nevez etre an dud, war pennaennoù ur gevredigezh sokialour ha komunour.
Met a-benn-bremañ e kav an emskiant dispac’hel-se elfennoù pad e stummadur hag e ziorroadur e diorroadur ar renkad vicherour hag en hon darempredoù gant ar yoc’hoù.
Pa veizomp hon dleadoù e-keñver ar renkad vicherour e rankomp plegañ hon emzalc’h d’ar burutellat ha d’an emvurutellat, d’an emvurutellat diabarzh ha foran, diouzh an dro hag ar ret.
*
* *
Ar burutellat hag an emvurutellat n’int ket testennioù a feiz, nag un afer taktikel a gavout e avel, hogen ul lezenn a daelerezh eo, savet diouzh an danvezelouriezh daelerezhek.
Dre ar burutellat hag an emvurutellat emskiant eo e teuimp a-benn da vountañ maez ar vuhezegezh kilstourmer bourc’hiz hag ar pezh hiniennegezh bihanvourc’hiz a van ennomp, en em zisammimp diouzh an ideologiezhoù kisltourmer a dalvezjont hag a dalvezont c’hoazh da veleien meur ar reizhiad kevalaour da ren war ar pobloù a waskont.
Er mod-se eo emaomp war aozañ hor roll a heñcherien un denelezh nevez diazezet war ur vuhezegezh dreist.
E-giz-mañ :
Plijus War-gargañ...
breizhoccitània 